70 lat Teatru Telewizji: 1953-2023

Wszystko zaczęło się 6 listopada 1953 r. Właśnie wtedy Teatr Telewizji zainaugurował swoją działalność spektaklem E. Ryssa i L. Rachmanowa pt. „Okno w lesie” w reżyserii Józefa Słotwińskiego. W obsadzie znaleźli się m.in. Bolesław Płotnicki, Stanisław Jaśkiewicz, Czesław Roszkowski, Maria Grabowska.

Transmisja przedstawienia emitowana była z telewizyjnego studia przy ul. Ratuszowej, lecz jego rejestracja nie zachowała się w archiwach. Przez kolejne dekady telewizyjna scena rozwijała się i otwierała na różnorodne formy oraz tematykę, przyciągając wybitnych twórców. Teatr Telewizji stał się ważną częścią polskiego życia kulturalnego, umożliwiając kontakt ze sztuką teatralną szerokiej publiczności. Scena ta do dziś przyciąga publiczność większą niż jakikolwiek inny teatr, zachowując status „największej sceny świata”.

Jerzy Antczak

„Dla mnie zawsze najważniejsze było wszystko, co ma twórczą energię, a to buduje się z cząsteczek własnej egzystencji – reżysera i aktorów”.

„W moim życiu ogromną rolę odgrywają zapachy. Zapach ma ogromną siłę ewokowania stanów duchowych. To jest dla mnie najważniejsze w sztuce”.

Jerzy Antczak – reżyser teatralny i filmowy, aktor, scenarzysta, producent filmowy, twórca telewizyjny. Absolwent Wydziału Aktorskiego Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej im. L. Schillera w Łodzi (1953). Jako aktor debiutował na deskach Teatru Powszechnego w Łodzi (1952), natomiast działalność reżyserską rozpoczął jeszcze pod koniec lat 50. W 1957 r. został współzałożycielem Teatru 7:15 w Łodzi, a następnie jego dyrektorem. Na przełomie lat 50. i 60. grał i reżyserował w prowadzonym przez Kazimierza Dejmka Teatrze Nowym w Łodzi.

Pracę na ekranie rozpoczął w latach 50., tuż po otwarciu Łódzkiego Ośrodka Telewizyjnego. W 1959 r. został jego naczelnym reżyserem, inaugurując i rozwijając cieszący się uznaniem Teatr Popularny. Pierwszym spektaklem wystawionym w jego ramach była „Kolonia karna” F. Kafki w reżyserii Kazimierza Oracza (1958). Sam Jerzy Antczak wyreżyserował dla tej sceny m.in. „Wierną rzekę” S. Żeromskiego, nagrywaną w studio oraz w plenerach (1960).

Po sukcesach teatralnych realizacji w Łódzkim Ośrodku Telewizyjnym, w 1963 r. Jerzy Antczak objął funkcję naczelnego reżysera Ośrodka Warszawskiego oraz Teatru Telewizji, który prowadził przez ponad dekadę, do roku 1975. Repertuar telewizyjnej sceny opierał na różnorodności, sięgając po sztuki klasyczne, m.in. A. Czechowa, J. Słowackiego czy S. Becketta, ale także popularyzując dramaty współczesnych polskich autorów, szczególnie Z. Skowrońskiego – na podstawie jego sztuk wyreżyserował pięć spektakli. Do jego autorskich realizacji należy natomiast inaugurujący działalność Teatru Faktu „Epilog Norymberski” (1970). W Teatrze Telewizji wyreżyserował ponad sto sztuk.

Wybrane realizacje w Teatrze Telewizji:

Upiory, Henrik Ibsen (reżyseria, 1959);

Łabędzia śpiew, Anton Czechow (reżyseria, 1961);

Zegarek, Jerzy Szaniawski (reżyseria, 1961);

Wilki w nocy, Tadeusz Rittner (reżyseria, 1962);

Dwa teatry, Jerzy Szaniawski (reżyseria, 1962);

Kordian, Juliusz Słowacki (reżyseria, 1963);

Szklana menażeria, Tennessee Williams (reżyseria, 1963);

Wspólny pokój, Zbigniew Uniłowski (reżyseria, 1964);

Mistrz, Zdzisław Skowroński (reżyseria, 1964);

Fantazy, Juliusz Słowacki (reżyseria, 1965);

Dni Turbinów, Michaił Bułhakow (reżyseria, 1965);

Katarynka, Bolesław Prus (reżyseria, 1966);

Pożegnanie z Marią, Tadeusz Borowski (reżyseria, 1966);

Skowronek, Jean Anouilh (reżyseria, 1966);

Trzy siostry, Anton Czechow (reżyseria, 1968);

Epilog norymberski (scenariusz i reżyseria, 1969);

Jubileusz. Oświadczyny, Anton Czechow (reżyseria, 1971);

Radosne dni, Samuel Beckett (reżyseria, 1972);

Cezar i Pompejusz, Henri de Montherlant (reżyseria, 1996).

W latach 70. Jerzy Antczak skupił się na twórczości filmowej, chętnie sięgając po adaptacje utworów literackich, które traktował z uważnością, zachowując wierność pierwowzorom. Do jego najsłynniejszych realizacji filmowych należy uwielbiany przez polską widownię serial „Noce i dnie” – na postawie powieści Marii Dąbrowskiej – z Jadwigą Barańską oraz Jerzym Bińczyckim w rolach głównych (1975). Adaptował również „Damę kameliową” Alexandra Dumasa (1994) i nagrał film o Fryderyku Chopinie i George Sand „Chopin. Pragnienie miłości” według scenariusza przygotowanego wspólnie z Jadwigą Barańską (2002). To właśnie Jadwiga Barańska, prywatnie żona od 1956 r., jest muzą reżysera.

W 2009 r. wydał książkę poświęconą własnej biografii, którą zatytułował „Noce i dnie mojego życia”.

Został odznaczony m.in. Krzyżem Kawalerskim, Oficerskim i Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (1964; 1970; 1976) oraz Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2008).

Olga Lipińska

„Dla mnie telewizyjny teatr to bycie przed kamerą. Bez kamery nie widzę nic”.

„Pracuję w atmosferze wrzenia wody. Nie znoszę obojętności i wymagam całkowitego zaangażowania w to, co się dzieje na planie, bo wszyscy tworzymy program”.

Olga Lipińska – reżyserka, scenarzystka, felietonistka, satyryczka i autorka uwielbianych przez publiczność telewizyjnych programów kabaretowych, słynąca z niezwykłego poczucia humoru. Absolwentka Wydziału Reżyserii Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Warszawie. Działalność teatralną rozpoczynała w warszawskim Studenckim Teatrze Satyryków jako aktorka i reżyserka. Współpracę z Telewizją Polską podjęła w latach 50., a pod koniec lat 60. zyskała rozpoznawalność jako autorka i reżyserka cyklów Głupia sprawa (1968-1970) i Gallux show (1970-1974), a później Właśnie leci kabarecik (1975-1977), Kurtyna w górę (1977-1981) i Kabaret Olgi Lipińskiej (1990-2005). Jako swoje kabaretowe inspiracje wskazywała działalność Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego i jego Zieloną Gęś, ale także komediową twórczość Aleksandra Fredry. Równolegle do ścieżki telewizyjnej rozwijała swoją karierę teatralną – reżyserowała m.in. w Teatrze Rozmaitości i Teatrze Komedia w Warszawie, w Teatrze Ludowym w Krakowie, a także Operze Śląskiej w Bytomiu. W latach 1977-1990 pracowała jako dyrektor artystyczna i naczelna Teatru Komedia w Warszawie.

Pracę w Teatrze Telewizji rozpoczęła jeszcze w latach 50. jako realizatorka telewizyjna spektakli w reżyserii m.in. Jerzego Gruzy, Ludwika René, Józefa Słotwińskiego i Adama Hanuszkiewicza. Jako reżyserka debiutowała na telewizyjnej scenie w 1959 r. przedstawieniem Naszyjnik według tekstu G. de Maupassanta. W sumie wyreżyserowała ponad czterdzieści inscenizacji telewizyjnych, w tym aż dziewięć na podstawie sztuk Aleksandra Fredry.

Wybrane realizacje w Teatrze Telewizji:

Grona gniewu, John Steinbeck, reż. Jerzy Gruza (realizacja telewizyjna, 1957);

Zmarnowane życie, Adam Tarn, reż. Ludwik René (realizacja telewizyjna, 1958);

Pan Lamberthier, Louis Verneuil, reż. Józef Słotwiński (realizacja telewizyjna, 1959);

Łuczniczka, Jerzy Szaniawski (reżyseria, 1960);

Niby gaj, Jerzy Andrzejewski, reż. Adam Hanuszkiewicz (realizacja telewizyjna, 1961);

Pamiętnik szalonego, Mikołaj Gogol, reż. Jerzy Markuszewski (realizacja telewizyjna, 1962);

Estrada poetycka (scenariusz i reżyseria, 1965);

Antygona, Sofokles (reżyseria, 1966);

Kram z piosenkami, Leon Schiller (reżyseria, 1969);

Grupa Laokoona, Tadeusz Różewicz (reżyseria, 1971);

Lato w Nohant, Jarosław Iwaszkiewicz (reżyseria, 1972);

Damy i huzary, Aleksander Fredro (reżyseria, 1973);

Pierwsza lepsza, Aleksander Fredro (reżyseria, 1974);

Pan Jowialski, Aleksander Fredro (reżyseria, 1976);

Skiz, Gabriela Zapolska (reżyseria, 1977);

Nie igra się z miłością, Alfred de Musset (reżyseria, 1979);

Kaprys, Alfred de Musset (reżyseria, 1982);

Przedstawienie „Hamleta” we wsi Głucha Dolna, Ivo Brešan (reżyseria, 1987);

Żabusia, Gabriela Zapolska (reżyseria, 1988);

Gwałtu, co się dzieje!, Aleksander Fredro (reżyseria, 1994);

Mąż i żona, Aleksander Fredro (reżyseria, 1997);

Ja się nie boję braci Rojek, Konstanty Ildefons Gałczyński (reżyseria, 2003);

Krakowiacy i Górale, Wojciech Bogusławski i Jan Stefani (reżyseria, 2007).

Olga Lipińska jest również autorką felietonów, publikowanych w „Twoim stylu”, oraz kilku książek będących zbiorami felietonów: Mój pamiętnik potoczny (2005), Co by tu jeszcze... (2009) i Jeszcze słychać śmiech... (2013).

Została odznaczona m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, „Złotym Ekranem” za reżyserię cyklicznych programów rozrywkowych (1968), a także Odznaką „Zasłużony Działacz Kultury” oraz Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2005).